Λατινικά Γ' Λυκείου : ΚΕΙΜΕΝΟ 23 (Ένας υπέροχος άνθρωπος)

ΕΝΑΣ ΥΠΕΡΟΧΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Aegrotabat    Caecina    Paetus,    maritus    Arriae,   aegrotabat   et    filius.    Filius    mortuus    est. Huic    Arria    funus    ita    paravit,    ut    ignoraretur    a marito ;  quin    immo   cum    illa    cubiculum    mariti    intraverat,    vivere    filium  simulabat,   ac    marito    persaepe    interroganti,   quid    ageret    puer,    respondebat :  « Bene    quievit,    libenter    cibum    sumpsit ».  Deinde,   cum    lacrimae    suae,   diu   cohibitae,    vincerent    prorumperentque,   egrediebatur ;  tum    se    dolori    dabat    et    paulo    post    siccis    oculis redibat.  Scribonianus    arma    in    Illyrico    contra    Claudium    moverat ;  fuerat    Paetus    in    partibus    eius  et,    occiso    Scriboniano,  Romam    trahebatur.   Erat ascensurus    navem;  Arria    milites    orabat,   ut   simul imponeretur.  Non    impetravit :  conduxit    piscatoriam  naviculam    ingentemque     navem    secuta    est.

 

Μετάφραση

Ο  Κακίνος  Πέτος, σύζυγος  της  Αρίας  ήταν  άρρωστος, άρρωστος  ήταν  και  ο  γιος. Ο  γιος  πέθανε. Η  Αρρία  του  ετοίμασε  κηδεία, έτσι  ώστε  να  το  αγνοεί  ο  σύζυγός  της, όχι  μόνο  αυτό  αλλά  και  όσες  φορές  εκείνη  έμπαινε  στην  κρεβατοκάμαρα  του  συζύγου  προσποιόταν  ότι  ζούσε  ο  γιος  και  στο  σύζυγο  που  ρωτούσε  πολύ  συχνά  τι  έκανε  το  παιδί  απαντούσε  : «κοιμήθηκε  καλά, έφαγε  με  όρεξη».  Έπειτα  όταν  τα  δάκρυά  της  που  συγκρατήθηκαν  για  πολύ  χρόνο  ωικούσαν  και  ξεσπούσαν  έβγαινε·  τότε  παραδινόταν  στη  θλίψη  και  λίγο  αργότερα  ξαναγύριζε  με  τα  μάτια  στεγνά.  Ο  Σκριβωνιανός  είχε  πάρει  τα  όπλα  στην  Ιλλυρία, εναντίον  του  Κλαύδιου·  ο  Παίτιος  είχς  πάει  με  το  μέρος  του  και  αφού  σκοτώθηκε  ο  Σκριβωνιανός  μεταφερόταν  σιδεροδέσμιος  στη  Ρώμη. Επρόκειτο  να  ανέβει  σε  πλοίο  :  η  Αρρία  παρακαλούσε  τους  στρατιώτες  να  επιβιβαστεί  μαζί  του. Δεν  το  κατόρθωσε, νοίκιασε  ψαράδικο  πλοιάριο  και  ακολούθησε  το  μεγάλο  πλοίο.

 ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Α’  ΚΛΙΣΗ

lacrima  - ae  =  το  δάκρυ  :  θηλυκό

navicula  -  ae  =  καραβάκι  :  θηλυκό

Aria  -  ae  =  η  Αρία  :  θηλυκό

Roma  -  ae  =  η  Ρώμη  :  θηλυκό

Β’  ΚΛΙΣΗ

cibus  -  i  =  η  τροφή  :  αρσενικό

filius  -  ii/i  =  ο  γιος  :  αρσενικό  (filius, filii/i, filio, filium, fili, filio   -   filii, filiorum, filiis, filios, filii, filiis)

maritus  -  i  =  ο  σύζυγος  :  αρσενικό

oculus  -  i  =  το  μάτι  :  αρσενικό

puer  -  i  =  το  παιδί  :  αρσενικό  (ΣΥΓΚΟΠΤΟΜΕΝΟ)

Claudius  -  i  =  ο  Κλαύδιος  :  αρσενικό

Paetus  -  i  =  ο  Παίτος  :  αρσενικό

arma  -  orum  =  τα  όπλα  :  ουδέτερο   ΜΟΝΟ  ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ

cubiculum  -  i  =  κρεβατοκάμαρα

Γ΄ ΚΛΙΣΗ

dolor  -  is  =  η  θλίψη  :  αρσενικό

miles  -  militis  =  ο  στρατιώτης  :  αρσενικό

navis  -  navis  =  το  πλοίο  :  θηλυκό  (αφαιρετική  ενικού  :  navi  &  nave,   γενική  πληθυντικού  :  navium,   αιτιατική  πληθυντικού  :  naves  &  navis)

pars  -  partis  =  μέρος  :  θηλυκό  (γενική  πληθυντικού  :  partium  και  αιτιατική  πληθυντικού  :  partes  &  partis.)

funus  -  funeris  =  η  κηδεία  :  ουδέτερο

ΑΡΧΙΚΟΙ  ΧΡΟΝΟΙ

aegroto  -  aegrotavi  -  aegrotatum  -  aegrotare   : (1)  =  ασθενώ

do  -  dedi  -  datum  -  dare  :  (1)  =  δίνω

ignoro  -  ignoravi  -  ignoratum  -  ignorare  :  (1)  =  αγνοώ

impetro  -  impetravi  -  impetratum  -  impetrare  :  (1)  =  πετυχαίνω

interrogo  -  interrogavi  -  interrogatum  -  interrogare  :  (1)  =  ρωτώ

intro  -  intravi  -  intratum  -  intrare :  (1) =  μπαίνω  μέσα

oro  -  oravi  -  oratum  -  orare :  (1)  =  παρακαλώ

paro  -  paravi  -  paratum  -  parare  :  (1)  =  παρασκευάζω

simulo  -  simulavi  -  simulatum  -  simulare  :  (1) =  προσποιούμαι

cohibeo  -  cohibui  -  cohibitum  -  cohibere  :  (2)  =  συγκρατώ

moveo  -  movi  -  motum  -  movere  :  (2)  =  κινώ

respondeo  -  respondi  -  responsum  -  respondere  :  (2)  =  απαντώ

ago  -  egi  -  actum  -  agere  :  (3)  =  κάνω

ascendo  -  ascendi  -  ascensum  -  ascendere  :  (3)  =  ανεβαίνω

conduco  -  conduxi  -  conductum  -  conducere :  (3)  =  νοικιάζω

impono  -  imposui  -  impositum  -  imponere  :  (3)  =  βάζω  μέσα

occido  -  occidi  -  occisum  -  occidere :  (3)  =  κατακόπτω

prorumpo  -  prorupi  -  prorumptum  -  prorumpere :  (3)  =  ξεσπώ

quiesco  -  quievi  -  quietum  -  quiescere :  (3)  =  ησυχάζω

sumo  -  sumpsi  -  sumptum  -  sumere :  (3)  =  παίρνω

traho  -  traxi  -  tractum  -  trahere  :  (3)  =  σέρνω

vinco  -  vici  -  victum  -  vincere  :  (3)  =  νικώ

vivo  -  vixi  -  victum  -  vivere  :  (3)  =  ζω

egredior  -  egressus  sum  -  -----  -  egredi  :  (3) (ΑΠΟΘΕΤΙΚΟ)  =  βγαίνω  έξω

morior  -  mortuus  sum  -  -----  -  mori  :  (3) (ΑΠΟΘΕΤΙΚΟ) =  πεθαίνω   [ Μετοχή  Μέλλοντα  :  moriturus-a-um]

sequor  -  secutus  sum  -  -----  -  sequi  :  (3)  (ΑΠΟΘΕΤΙΚΟ)  =  ακολουθώ

redeo  -  redii  -  reditum  -  redire  :  (4)  (ΣΕ  -ΕΟ)  =  επιστρέφω

ΕΠΙΘΕΤΑ

piscatorius-a-um  :  β’  κλίσης  =  ψαράδικος-η-ο   ΟΧΙ  ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ

siccus-a-um  :  β’  κλίσης  =  ξερός-ή-ό   [siccior-ior-ius     siccissimus-a-um]  [sicce  siccius   siccissime]

ingens-ingentis  :  γ’  κλίσης  =  τεράστιος    ΟΧΙ  ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

bene   -   melius   -   optime

diu   -   diutius   -   diutissime

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

hic  -  haec  -  hoc    :  δεικτική

ille  -  illa  -  illud    :  δεικτική

suus  -  sua  -  suum   :  κτητική  γ’ προσώπου

se                              :  προσωπική  γ’  προσώπου

is  -  ea  -  id             :  οριστική

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

α) ut ignoraretur a marito: είναι δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση,

που  παίζει  ρόλο  επιρρηματικού  προσδιορισμού  του  αποτελέσματος και εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται με υποτακτική, επειδή στα Λατινικά το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση, και μάλιστα παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (paravit: ΠΡΚ με σημασία ΑΟΡ) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν. 

β) cum illa cubiculum mariti intraverat: είναι δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, που παίζει ρόλο επιρρηματικού προσδιορισμού του χρόνου και εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο cum που εδώ είναι επαναληπτικός. Εκφέρεται με οριστική υπερσυντελίκου, γιατί αναφέρεται στο παρελθόν και δηλώνει μια επανάληψη.

γ) quid ageret puer: είναι δευτερεύουσα ουσιαστική πλάγια ερωτηματική πρόταση ως αντικείμενο στη μετοχή interroganti. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quid και είναι μερικής αγνοίας. Εκφέρεται με υποτακτική, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης, και μάλιστα  παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (ουσιαστικά εξαρτάται από το interroganti που έχει σημασία ιστορικού χρόνου, αφού και αυτό με τη σειρά του εξαρτάται από το respondebat – ρήμα ιστορικού χρόνου). Δηλώνει το σύγχρονο, σύμφωνα με την ακολουθία των χρόνων.

δ) cum lacrimae suae, diu cohibitae vincerent: είναι δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, που παίζει ρόλο επιρρηματικού προσδιορισμού του χρόνου και εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο cum που εδώ είναι ιστορικός – αφηγηματικός. Ο ιστορικός-αφηγηματικός cum δηλώνει  εκτός  από  χρόνο  κάτι  το  υποκειμενικό  και  προσδοκώμενο. Υπογραμμίζει  τη  βαθύτερη  σχέση  κύριας  και  δευτερεύουσας  και  δημιουργεί  σχέση  αιτίου  και  αιτιατού  ανάμεσά  τους. Εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

ε) prorumperentque: είναι δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, συνδέεται με τη (δ) παρατακτικά με το que, εννοείται ο ιστορικός – αφηγηματικός cum. Ο ιστορικός-αφηγηματικός cum δηλώνει  εκτός  από  χρόνο  κάτι  το  υποκειμενικό  και  προσδοκώμενο. Υπογραμμίζει  τη  βαθύτερη  σχέση  κύριας  και  δευτερεύουσας  και  δημιουργεί  σχέση  αιτίου  και  αιτιατού  ανάμεσά  τους. Εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

στ) ut simul imponeretur: είναι δευτερεύουσα ουσιαστική βουλητική πρόταση ως άμεσο αντικείμενο του ρήματος orabat. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut , εκφέρεται με υποτακτική, γιατί το περιεχόμενό της είναι απλά επιθυμητό, και μάλιστα παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (orabat) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΩΝ ΣΕ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

 

interroganti =  Επιθετική  μετοχή  συνημμένη  με  υποκείμενο  το  marito (σύγχρονο)  →  qui  interrogabat

cohibitae =  Επιθετική  μετοχή  συνημμένη  με  υποκείμενο  το  lacrimae (προτερόχρονο)  →  quae cohibitae erant

occiso  =  Αφαιρετική  απόλυτη  χρονική  μετοχή  με  υποκείμενο  το  Scriboniano (προτερόχρονο)  →  cum Scribonianus occisus esset